Sołectwo SMARDZEWO

Sołtys: Karolina Skoczylas

Liczba ludności: 331 os. (stan na 31.12.2022)

Powierzchnia: 1110 ha

Nazwa niemiecka: Schmarsow

Nazwy przejściowe: Smaczewo, Smarżewo

Pierwsza wzmianka: 1665

Smardzewo to wieś sołecka oddalona od Sławna około 7 kilometrów. Grunty wsi sąsiadują z Rzyszczewem i Żegocinem. W sąsiedztwie wsi leży jezioro Smardzewo.

Wieś ma rodowód średniowieczny, choć pierwsza wzmianka o niej pochodzi dopiero z roku 1665. Wtedy należała do wdowy po Niklasie von Below. W 1680 roku przeszła w ręce Rudigera Ottona von Zitzewitza. Jego syn Ernst sprzedał majątek w 1731 roku kapitanowi Ludwigowi F. Marschall von Bieberstein. W 1740 roku Smardzewo nabył minister Otto von Podewils-Krangen.
Pod koniec XVIII wieku był tu folwark, 5 gospodarstw chłopskich. W 1772 roku założono nowy folwark (przez następne lata funkcjonowały jako majątki „A” i „B”). Po likwidacji pańszczyzny - na początku XIX wieku - wieś składała się z 2 majątków, wiatraka, 4 dużych i 5 średnich gospodarstw. W 1861 roku wdowa Schmid kupiła majątek „A”. Na początku XX wieku oba majątki połączono.

W 1818 roku w wiosce mieszkało 120 osób, w 1864 - 269, w 1895 - 285, w 1925 - 340. Liczba gospodarstw domowych wynosiła: w 1871 roku - 57, w 1895 - 58, w 1925 - 67.

Po I wojnie światowej wieś rozwijała się w wyniku wykupu gruntów majątku Żegocino. W 1938 roku na wykupionych gruntach dawnego majątku na północ od jeziora Smardzewo powstało 11 gospodarstw oraz 21 gospodarstw w obrębie wsi.

W wiosce działała dwuklasowa szkoła podstawowa zlokalizowana w środkowej części wsi wzniesiona w latach 20-tych ubiegłego wieku. Ostatnim nauczycielem niemieckim był Arthur Gieseler. Ponadto były w Smardzewie: gospoda wraz ze sklepem kolonialnym, kuźnia, wiatrak, punkt pocztowy, stowarzyszenia sportowe i śpiewacze, przytułek.

We wsi nie było kościoła. Ewangelicka ludność należała do parafii w Rzyszczewie.

W odległości 3 kilometrów od wsi była stacja kolejowa na trasie Sławno - Polanów.

W 1939 roku wieś wraz z gruntami liczyła 699 hektarów i mieszkało w niej 247 osób. Liczba gospodarstw wynosiła 61.

Pierwotnie wieś była owalnicą, z czasem przekształciła się w wielodrożnicę z zespołem folwarczno-rezydencyjno-parkowym w północno-zachodniej części, w rozwidleniu dróg. Pałac zlokalizowany był przypuszczalnie w obrębie parku, który powstał zapewne w połowie XIX wieku. Obecnie zabudowa folwarczna praktycznie nie istnieje. W parku znajduje się niewielki dwór.
Zabudowa wiejska zlokalizowana była głównie wzdłuż drogi. Dominowały 4-budynkowe zagrody zamknięte. Nowe, powojenne elementy architektoniczne Smardzewa, to liczne bloki mieszkalne pracowników byłego państwowego gospodarstwa rolnego zlokalizowane dość chaotycznie na terenie wsi.

We wsi istnieje niewielki kościół filialny pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy należący do parafii w Ostrowcu. Wzniesiony został w latach 80-tych XX wieku. Cmentarz poewangelicki z połowy XIX wieku, obecnie nieczynny, znajdował się w północnej części wsi.

Wojska radzieckie wkroczyły do Smardzewa 7 marca 1945 roku. Po II wojnie światowej majątek był do 1950 roku w zarządzie administracji rosyjskiej.

Po przejęciu w 1950 roku przez Polaków powstało państwowe gospodarstwo rolne. Niemieckie gospodarstwa Polacy zaczęli przejmować w 1947 roku, a Niemców wysiedlano. Część Niemców pracowała nadal w gospodarstwie rolnym należącym do Rosjan, a później w polskim PGR-e. Ostatni Niemcy wyjechali ze wsi dopiero w 1958 roku.

Jan Sroka, Słownik historyczny wsi powiatu sławieńskiego, 2014

stan na dzień 26.01.2023