Sołectwo KWASOWO

W skład sołectwa Kwasowo wchodzi wieś Kwasowo i osada Dybowo.

Sołtys: Agnieszka Bień

Liczba ludności: 480 os. (stan na 31.12.2022 r.)

Powierzchnia: 1263 ha

Nazwa niemiecka: Quatzow

Nazwy przejściowe: Kwakowo, Kwacow

Pierwsza wzmianka: 1273

Kwasowo jest wsią sołecką położoną w południowej części gminy, odległą od Sławna o około 4 kilometry. Sąsiaduje z gruntami Pomiłowa, Bobrowiczek i Kosierzewa. Przez wieś przebiega droga prowadząca ze Sławna do Polanowa. Do roku 1945 przez wieś przechodziła linia kolejowa łącząca Sławno z Polanowem. W wiosce była też stacja kolejowa.

Kwasowo ma kształt ulicowo-placowy (pierwotnie była to wieś owalnicowa).

Wieś ma metrykę średniowieczną. Po raz pierwszy wzmiankowane zostało w 1273 roku w dokumencie biskupa kamieńskiego jako lenno Joannitów. W 1337 roku bracia Jaśko i Stephanus von Quassow sprzedają część pól Sławnu. Następnie wieś staje się własnością rodu von Massow. W 1636 roku na południowym krańcu wsi osiedlili się mieszkańcy zniszczonej wsi Reddichow, która leżała między Kwasowem a Bobrowicami. W 1683 roku wieś nabył Rudiger Otto von Zitzewitz. Na przestrzeni następnych wieków często zmieniali się właściciele wsi. Należała m. in. do von Biebersteina, von Grape'a. von Schulenburga.

W 1819 roku prężnie rozwijający się majątek nabył Wilhelm von Michaelis. Do 1945 roku dobra pozostawały w rękach tej rodziny. Areał folwarku w 1892 roku wynosił 1118 hektarów, z czego grunty orne zajmowały 654 hektary. Hodowano głownie owce i bydło, a później także trzodę chlewną.
Majątek posiadał także własne leśnictwo. W okresie międzywojennym z majątku dostarczano do Sławna warzywa i kwiaty (m.in. białe orchidee).

Do majątku należały też:

• folwark i leśnictwo Dybowo
• cegielnia Dammhof (800 metrów na południe od wsi).

W 1939 roku oprócz majątku we wsi było 11 gospodarstw chłopskich od 10 do 20 ha, 13 o powierzchni od 5 do 10 ha i 24 do 5 ha. Liczba ludności wynosiła w 1864 - 635 osób, w 1895 - 539 osób, w 1905 - 547 osób, w 1939 - 498. Liczba gospodarstw domowych wynosiła: w 1871 roku -130, w 1905 roku - 117, i w 1939 -125.

Kwasowo było wsią dworską i chłopską. Zabudowania chłopskie rozmieszczone były po obu stronach drogi. Pałac powstał na przełomie XVIII i XIX wieku na miejscu wcześniejszego, z XVII wieku, który był obiektem parterowym.

Park przy pałacu założony został na początku XIX stulecia.

Gotycki kościół zlokalizowany jest we wschodniej części wsi na niewielkim wzniesieniu. Po pożarze drewnianego kościoła w latach 1732/33 ufundowana została przez ówczesnego właściciela von Biebersteina nowa murowana świątynia. Wieża pochodzi z wcześniejszego, XVI-wiecznego kościoła. Przy świątyni istniał cmentarz. Teren cmentarza jest splantowany i nie ma na nim nagrobków. Zachowany został drzewostan. Ewangelicki cmentarz wiejski położony na północnym wschodzie jest nieczynny. Ostatnimi pastorami przed 1945 rokiem byli Walter Paul (1926-1943) oraz Werner Schultz (1943-1945). Ostatnim organistą był Paul Selke. Po wojnie kościół został przejęty przez katolików i poświęcony l maja 1948 roku. Jest kościołem filialnym należącym do Parafii św. Antoniego w Sławnie.

Szkoła zlokalizowana była naprzeciw majątku. W 1938 roku przyłączono do niej zawodową szkołę rolniczą.

We wsi przed 1939 rokiem była gospoda, kuźnia, punkt pocztowy, kasa oszczędnościowa, urząd stanu cywilnego, ogrodnictwo. Wioskę zamieszkiwali liczni rzemieślnicy krawiec, szewc, stolarz. Działały stowarzyszenia - związek strzelecki, związek sportowy, związek kolarski i towarzystwo śpiewacze.

Wojska radzieckie zajęły Kwasowo 10 marca 1945 roku. Po II wojnie światowej majątek był do 1950 roku po zarządem Armii Czerwonej. W roku 1951 przejęty został przez Polaków. Powstało państwowe gospodarstwo rolne (od roku 1972 Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej). Po likwidacji PGR-ów na początku lat 90-tych majątek znalazł się w dzierżawie. W pałacu mieszkają dziś dawni pracownicy POHZ.

Jan Sroka, Słownik historyczny wsi powiatu sławieńskiego, 2014

Ciekawostki:

Kwasowo jest wsią średniowieczną o XIII-wiecznej metryce; po raz pierwszy wzmiankowaną w 22.11.1273 r. w dokumencie lennym biskupa kamieńskiego jako lenno Joannitów.

• w 1921 roku spłonęła większość zabudowy folwarcznej zabudowy mieszkalnej i jedno gospodarstwo chłopskie.
• budynek dawnej plebani, tzw. pasterówka z gospodarstwem parafialnym zlokalizowany jest na południe od kościoła
• dawny cmentarz wiejski – poewangelicki, zlokalizowany jest na południowy-wschód od wsi przy lokalnej drodze do Pomiłowa
• pałac powstałego około poł. XIX wieku na miejscu znacznie wcześniejszego XVII – wiecznego obiektu (parterowego z dwiema oficynami), został zrewitalizowany w 2021 roku
• park przypałacowy założony co najmniej na początku XIX wieku – co potwierdzają materiały kartograficzne z 1823 roku, prawdopodobnie przekomponowany pok koniec XIX wieku
• kościół sukcesywnie remontowany
• cmentarz przykościelny został splantowany
• nieistniejąca szkoła zlokalizowana jest na północ od kościoła, w pierzei wschodniej to murowany obiekt wzniesiony w 1 ćw. XX wieku

Dybowo

Nazwa niemiecka: Dybow Vw

Osada Dybowo leży 2 km na południowy-zachód od Kwasowa. Folwark należał do majątku w Kwasowie i powstał w połowie XIX wieku jako gospodarstwo pomocnicze z owczarnią i oborą oraz budynkiem mieszkalnym dla dwóch rodzin robotników folwarcznych. Oprócz folwarku istniały tu także dwa gospodarstwa chłopskie. Obecnie zagrody chłopskie nie istnieją, a z zabudowań folwarcznych pozostał przebudowany budynek mieszkalny i gospodarczy.

Jan Sroka, Słownik historyczny wsi powiatu sławieńskiego, 2014

stan na dzień 25.01.2023